Opakowania jednorazowe w liczbach – ile zużywamy ich rocznie w Polsce?

Opakowania jednorazowe towarzyszą nam na co dzień – w sklepach, restauracjach, na stacjach benzynowych, w biurach i podczas rodzinnych spotkań. Choć wygodne i praktyczne, ich masowe stosowanie budzi coraz większe obawy ekologiczne. Skala wykorzystania opakowań jednorazowych w Polsce rośnie z roku na rok, a wraz z nią ilość odpadów, które obciążają środowisko i systemy gospodarki komunalnej. Jak wyglądają konkretne liczby? Jakie są główne źródła zużycia i czy rzeczywiście zmierzamy w kierunku redukcji? Dzięki statystykom uzyskanym od AJK Poznań przedstawiamy dane i analizę zjawiska.

Opakowania jednorazowe – skala zużycia w Polsce

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego i raportów branżowych, przeciętny mieszkaniec Polski zużywa rocznie kilkadziesiąt kilogramów opakowań, z czego znaczna część to właśnie opakowania jednorazowe. W 2023 roku ilość wprowadzonych na rynek opakowań jednorazowego użytku w Polsce przekroczyła 1,5 miliona ton. W tej kategorii dominują przede wszystkim:

• opakowania jednorazowe z tworzyw sztucznych – butelki, kubki, tacki, sztućce, torby foliowe,
• opakowania jednorazowe z papieru i kartonu – torebki, pudełka, opakowania po jedzeniu na wynos,
• opakowania jednorazowe z aluminium – głównie w postaci puszek i tacek cateringowych.

Choć coraz częściej mówi się o opakowaniach wielorazowych i ekologicznych zamiennikach, skala wykorzystania produktów jednorazowych wciąż pozostaje ogromna. Co więcej, sektor gastronomiczny, e-commerce oraz detaliści odpowiadają za największy wzrost zużycia opakowań jednorazowych w ostatnich latach.

Najczęściej wykorzystywane rodzaje opakowań jednorazowych

W codziennym życiu najczęściej sięgamy po opakowania jednorazowe wykonane z plastiku. To nie tylko znane wszystkim reklamówki czy butelki PET, ale także opakowania na produkty spożywcze, kubki na kawę, pojemniki na sałatki, czy zestawy cateringowe. Mimo rosnącej popularności alternatyw ekologicznych, plastik nadal dominuje ze względu na niską cenę, lekkość i łatwość produkcji.

W ostatnich latach wyraźnie wzrosło także zużycie opakowań papierowych, które uchodzą za bardziej przyjazne środowisku. Dotyczy to zwłaszcza rynku jedzenia na wynos oraz handlu detalicznego. W 2022 roku opakowania jednorazowe z papieru stanowiły już około 25% całkowitego zużycia tego typu produktów w Polsce. Jednak ich ekologiczność zależy od wielu czynników – m.in. rodzaju powłoki, obecności domieszek oraz sposobu utylizacji.

Wpływ opakowań jednorazowych na system gospodarki odpadami

Im więcej opakowań jednorazowych trafia do obiegu, tym większym wyzwaniem staje się ich selektywna zbiórka, przetwarzanie i utylizacja. W Polsce nadal duży odsetek odpadów opakowaniowych trafia do odpadów zmieszanych, przez co nie nadaje się do recyklingu. Według danych Ministerstwa Klimatu i Środowiska, jedynie ok. 40% wszystkich opakowań podlega recyklingowi, a reszta trafia na składowiska lub do spalarni.

Opakowania jednorazowe, zwłaszcza te wykonane z tworzyw sztucznych, często nie spełniają wymogów technologicznych przetwórstwa wtórnego – są zanieczyszczone resztkami jedzenia, mają złożoną strukturę lub brakuje im odpowiednich oznaczeń. Z tego powodu, mimo potencjalnej możliwości recyklingu, w praktyce wiele z nich staje się odpadem trudnym do zagospodarowania.

Czy zużycie opakowań jednorazowych w Polsce maleje?

W ostatnich latach obserwujemy rosnącą presję legislacyjną i społeczną na ograniczenie stosowania opakowań jednorazowych. Unijna dyrektywa SUP (Single-Use Plastics), obowiązująca od 2021 roku, zakazała wprowadzania do obrotu wielu produktów jednorazowego użytku z plastiku, takich jak słomki, mieszadełka, talerzyki i sztućce. W Polsce wprowadzono także obowiązek pobierania opłaty za niektóre opakowania jednorazowe w gastronomii.

Mimo tych działań, całkowite zużycie opakowań jednorazowych wciąż nie wykazuje znaczącego spadku. Konsumpcja rośnie, rośnie też popularność jedzenia na wynos i zakupów online – a to generuje większy popyt na opakowania. Dodatkowo, wiele ekologicznych zamienników wciąż jest traktowanych jako produkty jednorazowe, co nie zmienia przyzwyczajeń konsumentów. Zmiana wymaga nie tylko regulacji, ale także edukacji i budowania świadomości społecznej.

Ile naprawdę kosztują opakowania jednorazowe?

Opakowania jednorazowe są relatywnie tanie w zakupie, co sprawia, że dla wielu firm i konsumentów są rozwiązaniem preferowanym. Jednak ich rzeczywisty koszt – środowiskowy i społeczny – jest znacznie wyższy. Koszty zbiórki, transportu, przetwarzania odpadów, zanieczyszczenia środowiska i emisji CO2 generowane przez masowe zużycie opakowań jednorazowych są trudne do oszacowania, ale bez wątpienia ogromne.

Szacuje się, że systemowa rezygnacja z opakowań jednorazowych w wybranych branżach mogłaby zmniejszyć ilość odpadów opakowaniowych w Polsce nawet o 20–30% rocznie. Alternatywy takie jak opakowania zwrotne, systemy kaucjowe czy opakowania wielorazowe zaczynają być wdrażane w dużych sieciach handlowych i gastronomicznych, ale to wciąż kropla w morzu potrzeb.