Dziedziczenie po rodzicach 2025. Nie każde dziecko dostanie tyle samo!

Podział spadku po rodzicach rzadko jest sprawą prostą, choć powszechnie uważa się, że wszystkie dzieci powinny dziedziczyć po równo. Takie przekonanie rzeczywiście wynika z przepisów kodeksu cywilnego, ale tylko wtedy, gdy nie został sporządzony testament, a sytuacja rodzinna nie budzi wątpliwości. W praktyce jednak coraz częściej dochodzi do sytuacji, w których jedno z dzieci otrzymuje znacznie więcej – albo w ogóle nie uczestniczy w podziale majątku.

Dziedziczenie ustawowe

Jak podkreślają radcy prawni z Bydgoszczy dziedziczenie po rodzicach może odbywać się na dwa sposoby - z mocy ustawy lub na podstawie testamentu. Jeśli zmarły nie pozostawił testamentu, zastosowanie mają przepisy działu IV Kodeksu cywilnego. Art. 931 §1 wskazuje, że spadek przypada dzieciom i małżonkowi zmarłego, przy czym część należna małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta spadku.

W rodzinie z dwójką dzieci i żyjącym małżonkiem podział będzie równy – po jednej trzeciej dla każdego. Sytuacja zmienia się, gdy jedno z dzieci nie żyje – wówczas jego udział przypada jego dzieciom (czyli wnukom spadkodawcy). Jeżeli takich nie ma, przypada pozostałym spadkobiercom. Istotne jest także, że dzieci niebędące wspólnymi potomkami małżonków dziedziczą wyłącznie po swoim biologicznym rodzicu, chyba że zostały przysposobione.

W praktyce podział nie zawsze jest równy także z powodu ustroju majątkowego małżeństwa. Jeśli między rodzicami obowiązywała wspólność majątkowa, połowa majątku wchodzi bezpośrednio w skład majątku żyjącego małżonka. Dopiero pozostała część dzielona jest pomiędzy dzieci i wdowę/wdowca. W rezultacie dzieci mogą odziedziczyć znacznie mniej niż połowę majątku rodziców. W ten sposób nawet pozornie „prosty” podział spadku może rodzić poważne wątpliwości – zwłaszcza gdy w grę wchodzi małżeńska wspólność majątkowa, dzieci z różnych związków lub wcześniejsze darowizny. Dlatego coraz częściej warto skorzystać z indywidualnej konsultacji prawnej, zanim sprawa trafi do sądu.

Kiedy dziecko może dostać mniej lub nic?

1. Istnieje szereg okoliczności, które mogą skutkować tym, że jedno z dzieci dziedziczy mniej lub w ogóle zostaje pominięte w podziale spadku. W pierwszej kolejności dotyczy to sytuacji rodzinnych, gdzie spadkodawca miał dzieci z poprzednich związków. Jeśli dziecko nie zostało formalnie przysposobione przez drugiego małżonka, nie ma prawa do dziedziczenia po nim. Może to prowadzić do sytuacji, w której jedno dziecko dziedziczy połowę majątku, a drugie – nic.
2. Dodatkowym źródłem nierówności są darowizny przekazywane za życia. Rodzice często przekazują mieszkanie lub inne składniki majątku jednemu z dzieci, co nie zmienia ustawowego podziału, ale wpływa na ewentualne roszczenia o zachowek. Bez uwzględnienia tych świadczeń może dojść do sytuacji, w której jedno dziecko otrzymuje znaczną część majątku wcześniej, a inne – jedynie symboliczny udział po śmierci rodzica.
3. Kolejna sytuacja to niegodność dziedziczenia. Zgodnie z art. 928 Kodeksu cywilnego, sąd może uznać spadkobiercę za niegodnego, jeśli dopuścił się względem spadkodawcy przestępstwa, przemocy lub innego poważnego przewinienia. W takim przypadku dana osoba traktowana jest tak, jakby nie dożyła otwarcia spadku, a jej udział przypada kolejnym w linii dziedziczenia.
4. Odrzucenie spadku również wpływa na strukturę dziedziczenia. Gdy jedno z dzieci świadomie rezygnuje z przyjęcia spadku – np. z powodu długów lub konfliktu – jego udział przechodzi na jego własne dzieci albo, jeśli ich nie ma, na pozostałych spadkobierców.

Testament – swoboda rozporządzania majątkiem i prawo do zachowku

Testament to skuteczne narzędzie, które pozwala zmarłemu rozdysponować majątkiem według własnej woli. Może on wskazać jednego lub kilku spadkobierców – niekoniecznie dzieci. Taka decyzja nie przekreśla jednak uprawnień wynikających z prawa do zachowku. Art. 991 §1 Kodeksu cywilnego gwarantuje określonym osobom – dzieciom, małżonkowi i rodzicom spadkodawcy – możliwość dochodzenia roszczenia o zachowek, jeśli zostali pominięci w testamencie lub otrzymali mniej niż wynikałoby to z dziedziczenia ustawowego.

Wysokość zachowku to z reguły połowa wartości udziału, który przysługiwałby w przypadku dziedziczenia z ustawy. Jeśli osoba uprawniona jest trwale niezdolna do pracy lub jest małoletnia – stawka wzrasta do dwóch trzecich. Zachowek jest świadczeniem pieniężnym i nie prowadzi do przymusowego współdzielenia nieruchomości czy majątku trwałego. Spadkobierca testamentowy może zostać zobowiązany do wypłaty odpowiedniej kwoty na rzecz osoby uprawnionej do zachowku.

Przykład - jeżeli spadkodawca zapisał w testamencie cały majątek jednej córce, a pominięty syn nie został wykluczony z dziedziczenia z ważnych powodów (np. niegodność), ma on prawo żądać od siostry wypłaty zachowku w wysokości 1/4 majątku – czyli połowy tego, co otrzymałby w dziedziczeniu ustawowym.

Formalności po śmierci rodzica – koszty, procedury i najczęstsze konflikty

Po śmierci rodzica konieczne jest przeprowadzenie formalnego postępowania spadkowego. Można to zrobić na dwa sposoby - u notariusza lub w sądzie.

W przypadku zgodności wszystkich spadkobierców, akt poświadczenia dziedziczenia może zostać sporządzony notarialnie. Jeśli jednak występują spory lub brak kontaktu z którymś ze spadkobierców – sprawę musi rozstrzygnąć sąd.

Złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku wiąże się z opłatą sądową w wysokości 100 zł oraz 5 zł za wpis do Rejestru Spadkowego. Dodatkowo każda osoba składająca oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku ponosi koszt 100 zł. Na złożenie takiego oświadczenia spadkobierca ma 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule swojego powołania – co oznacza, że termin nie zawsze liczony jest od daty śmierci spadkodawcy.

Najwięcej sporów dotyczy jednak nie formalności, lecz samego podziału majątku. Brak testamentu, nierówny rozdział darowizn za życia rodziców, pominięcie dziecka w testamencie lub żądania zachowku – wszystko to często prowadzi do konfliktów między członkami rodziny. Według danych Ministerstwa Sprawiedliwości, w 2024 roku sądy rozpoznały ponad 60 tys. spraw dotyczących zachowku, niegodności dziedziczenia lub działu spadku. Średni czas rozpoznania jednej sprawy to od 9 do 14 miesięcy.

O czym warto pamiętać przy dziedziczeniu?

Dziedziczenie po rodzicach nie zawsze oznacza podział majątku na równe części między dziećmi. W grę wchodzą nie tylko przepisy kodeksu cywilnego, ale również decyzje samego spadkodawcy – w formie testamentu lub wcześniejszych darowizn. Dziecko może odziedziczyć więcej, mniej lub nic – w zależności od relacji rodzinnych, woli zmarłego oraz decyzji sądu. Nawet jeśli dziecko zostało pominięte w testamencie, może dochodzić swoich praw – w szczególności roszczenia o zachowek. Aby jednak uniknąć długotrwałych sporów, warto już za życia rozważyć sporządzenie testamentu, a także przekazać dzieciom rzetelne informacje o darowiznach czy ustaleniach majątkowych.

Dziedziczenie to nie tylko prawo, ale też odpowiedzialność. W 2025 roku coraz więcej Polaków zdaje sobie sprawę, że spadek to nie tylko majątek, ale także możliwe długi, formalności i trudne decyzje. Właściwe przygotowanie – zarówno ze strony rodziców, jak i dzieci – może uchronić rodzinę przed kosztownym konfliktem i pozwolić na sprawne przeprowadzenie sprawy spadkowej.

Jeżeli chcą Państwo uzyskać pomoc w sprawach spadkowych – od interpretacji testamentu, przez rozliczenie darowizn, aż po przygotowanie wniosku o dział spadku lub zachowek – zapraszamy do kontaktu z kancelarią.

BE LAW. Radcy Prawni Bydgoszcz

Adres: Jagiellońska 69/1, 85-027 Bydgoszcz

Telefon: +48 792 772 210

E-mail: [email protected]