Infrastruktura drogowa, budowa obiektów o charakterze publicznym, elektryfikacja to tylko przykłady z powodu których może dochodzić do wywłaszczenia nieruchomości. Niewątpliwie wywłaszczenie to jedna z najbardziej przykrych form pozbawiania własności i ingerencji w cudzy majątek. W wyniku wywłaszczenia właściciele gruntów tracą ziemie, domy i gospodarstwa, w imię wyższych celów własność prywatna posiada mniejszą wartość niż publiczna.
Odszkodowanie za wywłaszczenie
Odszkodowanie za wywłaszczenie to forma rekompensaty przyjęta w większości państw, które przewidują konieczność pozbawiania własności prywatnej. Wywłaszczenie dopuszczalne prawem ma miejsce wówczas, gdy spełnionych jest kilka wymogów. Jednym z nich jest interes publiczny, realizacja celu publicznego lub zapewnienie publicznych korzyści.
Drugim warunkiem przeprowadzenia wywłaszczenia zgodnego z prawem jest odszkodowanie za wywłaszczenie. W polskim prawodawstwie wywłaszczenie dopuszczalne jest wówczas, gdy dokonuje się go dla dobra publicznego i gdy osoba wywłaszczona otrzyma godziwe odszkodowanie. Warunki te wpisane są w ustawę, a przede wszystkim w Konstytucję.
Wywłaszczenia może dokonywać Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, które mogą dysponować pozyskaną własnością wyłącznie poprzez realizację celu publicznego, nawet wtedy, gdy jednym z uczestników procesu jest firma prywatna. Firmy prywatne mogą jednak uczestniczyć w finalizacji zadań publicznych z wykorzystaniem wywłaszczonego majątku.
Wysokość odszkodowania za wywłaszczenie
Wysokość odszkodowania za wywłaszczenie prawie zawsze nie zadowala osoby wywłaszczonej. Jednak zgodnie z ustawą i z korzyścią dla wywłaszczonego odszkodowanie określa się zawsze na podstawie rynkowej wartości nieruchomości, która podlega wywłaszczeniu. Wartość wycenia profesjonalny rzeczoznawca majątkowy, który jako osoba zaufania publicznego wykonuje swój zawód w sposób obiektywny i jest w stanie dokonać rynkowej wyceny bez preferowania żadnej ze stron. Wycena podległego wywłaszczeniu majątku stałego przebiega zgodnie z ustalonymi procedurami, ze szczegółowym opisem informującym o metodologii przeprowadzonej operacji.
Jednak osoba, której majątek podlega wywłaszczeniu traci nie tylko nieruchomość, ponosi wiele innych kosztów związanych ze stratą domu, przedsiębiorstwa czy gospodarstwa, często zapewniających wyłączne utrzymanie. Dlatego ważnym elementem ustalania wartości odszkodowania za wywłaszczenie są negocjacje. Stroną bardziej zainteresowaną wynikiem negocjacji jest oczywiście osoba podlegająca wywłaszczeniu, wywłaszczający natomiast najchętniej zatrzymałby proces wywłaszczania na określeniu rynkowej wartości nieruchomości, bez uwzględnienia utraconych korzyści.
W Polsce przepisy organizujące proces wywłaszczenia wymagają zmian. Warto skorzystać z doświadczeń innych krajów, których prawodawstwo uwzględnia utracone korzyści oraz dopuszcza tylko częściowe wywłaszczenie, w pełni jednak rekompensujące zmiany życiowe jakie następują u osoby wywłaszczanej.
